Γιατί θα ψήφιζα «όχι»

Του Γιάννη Βαρουφάκη

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε, από όσο διαβάζω, ότι αν ήταν ο οριακός βουλευτής του οποίου η ψήφος θα καθόριζε την τύχη του Μεσοπρόθεσμου θα ψήφιζε ΝΑΙ, αντί για το ΟΧΙ που τώρα θα ψηφίσει συμπλέοντας με την γραμμή του κόμματός του. Όπερ μεθερμηνευόμενο, ο κ. Μητσοτάκης θα ψηφίσει στρατηγικά και όχι κατά συνείδηση.

Ο ορισμός της στρατηγικής ψήφου είναι απλός: Ψηφίζεις όχι αυτό που πιστεύεις αλλά εκείνο που νομίζεις ότι θα βοηθήσει καλύτερα στην επίτευξη του στόχου σου. Π.χ. σε μια μονοεδρική περιφέρεια το κόμμα που σε εκφράζει καλύτερα μπορεί να είναι μακράν τρίτο και, για αυτό τον λόγο, ώστε να μην εκλέξει βουλευτή το κόμμα το οποίο αντιπαθείς περισσότερο, ψηφίζεις το κόμμα που αντιπαθείς λιγότερο μεταξύ των δύο μεγαλύτερων (αντί για το κόμμα που πραγματικά σε εκφράζει).
Η στρατηγική ψήφος έχει τις χρήσεις και την λογική της. Όχι όμως στην περίπτωση του Μεσοπρόθεσμου. Σε αυτή την περίπτωση, που οι αντένες του κόσμου όλου είναι στραμμένες στην Βουλή των Ελλήνων, και το μέλλον της Ευρώπης κρίνεται από το μήνυμα που θα στείλει η Βουλή μας στο Ευρωπαϊκό κέντρο, θεωρώ πως η καλύτερη στρατηγική ψήφος είναι το να ψηφίσει κανείς εκείνο που θα ψήφιζε αν οι υπόλοιποι βουλευτές ήταν μοιρασμένοι 50-50. Οπότε η συμβουλή μου στον Κυριάκο Μητσοτάκη θα ήταν να ψηφίσει ΝΑΙ. Για τον ίδιο λόγο που εγώ θα ψήφιζα... ΟΧΙ.

Γιατί θα ψήφιζα ΟΧΙ αν η τύχη του Μεσοπρόθεσμου εξαρτάτο από την δική μου ψήφο; Σε μια τέτοια περίπτωση θα βρισκόμουν αντιμέτωπος με το σκεπτικό που κυριαρχεί στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και αποτελεί το επιχείρημα της 'καλής κοινωνίας' (ή των very serious persons όπως τους αποκαλεί ο Paul Krugman): Η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου αποτρέπει την στάση πληρωμών εν μέσω του Ιουλίου (καθώς μας εξασφαλίζει την 5η δόση του πρώτου Μνημονιακού δανείου) και δίνει χρόνο στην ΕΕ να βρει μια πιο μόνιμη λύση στο ελληνικό πρόβλημα χρέους, προωθώντας παράλληλα μεταρρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις που έπρεπε, έτσι κι αλλιώς, να γίνουν. Όσο για τις κατάφωρες αδικίες που εμπεριέχει, μας λένε, περιμένετε να δείτε τι κακό θα έβρισκε τους αδύνατους αν καταψηφιζόταν το Μεσοπρόθεσμο, αναγκαζόμασταν σε στάση πληρωμών, κατέρρεε ίσως το ευρώ και επιστρέφαμε σε μια πληθωριστική δραχμή χωρίς κανείς να μας δανείζει. Τώρα θα σας πω γιατί αυτό το σενάριο δεν θα με έπειθε.

Πρώτον, επειδή είμαι απόλυτα σίγουρος ότι η 5η δόση, του Ιουλίου, είναι εξασφαλισμένη ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Δεν είναι μόνο ότι το λένε οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες μας . Ούτε το ότι ο ίδιος ο κ. Ρεν (που σήμερα εμφανίζεται ανένδοτος) πριν από λίγες μέρες, όταν φαινόταν ότι ο έλληνας πρωθυπουργός μπορεί να μην κατάφερνε να το περάσει από την Βουλή, είχε πει ότι η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου δεν αποτελεί προαπαιτούμενο για την 5η δόση. Υπό αυτή την έννοια, αποτελεί πλάνη το επιχείρημα ότι η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου είναι προαπαιτούμενο για την 5η δόση. Το αντίθετο συμβαίνει: Επειδή η υπερψήφιση του Μεσοπρόθεσμου είναι εξασφαλισμένη ο κ. Ρεν (εκφράζοντας την τρόικα) την θέτει ως 'προαπαιτούμενο' για την 5η δόση! Ο λόγος που, κατ' εμέ, η 5η δόση είναι εξασφαλισμένη είναι απλός: Η ΕΕ δεν έχει προετοιμαστεί, ακόμα, για μια ελληνική στάση πληρωμών και τον αντίκτυπό τους στο διατραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης (με τον ορυμαγδό πυροδοτήσεων των CDS που θα ακολουθήσουν να αποτελεί έναν επί πλέον λόγο που η 5η δόση είναι εξασφαλισμένη).

Δεύτερον, επειδή το έχουμε ξαναδεί το έργο. Τον Μάιο του 2010, όταν κάποιοι εξ ημών προειδοποιούσαμε ότι το πρώτο μεγάλο δάνειο θα βαθύνει την Κρίση τόσο εντός των ελληνικών συνόρων όσο και εκτός, μας έλεγαν ότι σφάλουμε - ότι το δάνειο εκείνο εξασφαλίζει τον απαραίτητο χρόνο για να τακτοποιήσει η χώρα τα του οίκου της και να βρει η Ευρώπη μια λύση για το γενικότερο πρόβλημα. Στις 4 Μαΐου 2010 έγραφα εδώ στο protagon.gr τα εξής: "Το Μέγα Δώρο μας στους Ευρωπαίους εταίρους δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι η Ελλάδα, ό,τι και να συμβεί στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα έχει θυσιάσει τουλάχιστον μια γενιά στον βωμό του μηχανισμού ΔΝΤ-Ευρωζώνης (που απλώς αναβάλει την αναπόφευκτη αναδιάρθρωση του χρέους μας). Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η κατάρρευσή μας ενδυνάμωσε την Ευρώπη. Το ίδιο συνέβη τότε που η Ρώμη εκπολιτίστηκε από την καταρρέουσα Αθήνα ή που η Άλωση της Πόλης ενδυνάμωσε την Αναγέννηση. Το μόνο που μένει πλέον να ελπίζουμε είναι η αποτυχία του μηχανισμού ΔΝΤ-Ευρωζώνης να μην αργήσει να φανεί ώστε η Ευρώπη να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Τουλάχιστον η θυσία μας να πιάσει τόπο." Η αποτυχία φάνηκε. Όλοι την έχουν νιώσει στο πετσί τους. Από την Αθήνα έως το Δουβλίνο και την Λισαβόνα. Το επιχείρημα ότι πρέπει να δώσουμε κι άλλο χρόνο στην Ευρώπη να μην προχωρήσει στο "επόμενο βήμα" αναδύει εντυπωσιακό παραλογισμό.

Τρίτον, επειδή οι ιδιωτικοποιήσεις, ακόμα και να περπατήσουν όπως ονειρεύεται η κυβέρνηση (κάτι αδύνατον), δεν θα καταφέρουν επ' ουδενί να δαμάσουν την εκρηκτικότητα του ποσοστού χρέους της χώρας. [Βλ. το παράρτημα στο οποίο παρέχεται και μία τελική απάντηση στις ενστάσεις του κ. Προκοπάκη για τις προσομοιώσεις στις οποίες βασίζω αυτό το επιχείρημα.] Αντίθετα, δεδομένων των μεγάλων αναγκών που θα προκύψουν από την προδιαγεγραμμένη αναδιάρθρωση, αποτελεί καθήκον μας να κρατήσουμε ό,τι περιουσιακά στοιχεία έχει το δημόσιο για την δύσκολη εκείνη, μελλοντική, συγκυρία.

Τέταρτον, επειδή ήδη παρατηρούμε ότι η απειλή της μη ψήφισης του Μεσοπρόθεσμου (και η παραλίγο κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου) κινητοποίησε τους ευρωπαίους να ερευνήσουν εναλλακτικές λύσεις για το πρόβλημα της ευρωζώνης που, αν και μη ικανοποιητικές, δείχνουν μια σημαντική εγρήγορση. [Στο επόμενο Δελτίον Κρίσης, την Παρασκευή που μας έρχεται, θα εντρυφήσω σε αυτές τις υπό συζήτηση προτάσεις.] Πολύ φοβάμαι ότι αυτή η εγρήγορση θα εξατμιστεί με την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου ακριβώς όπως συνέβη μετά το πρώτο μεγάλο δάνειο, τον Μάη του 2010. Τότε η Ευρώπη επαναπαύθηκε και, κατόπιν (τον Δεκέμβριο του 2010), αφού υποσχέθηκε μια συνολική λύση-πακέτο, έσπευσε να την... ξεχάσει! Κάτι τέτοιο προδιαγράφεται και τώρα. Ένα ΝΑΙ θα οδηγήσει τους ευρωπαίους και πάλι στην αγκαλιά του Μορφέα. Αντίθετα, ένα ηχηρό ΟΧΙ της Βουλής των Ελλήνων θα υποχρέωνε τους ευρωπαίους ηγέτες μας σε ένα μαραθώνιο διαβουλεύσεων εντός του Ιουλίου που θα οδηγούσαν είτε στην διάσπαση του ευρώ σε δύο, τρία ή τέσσερα νομίσματα είτε στον ορθολογικό επανασχεδιασμό της αρχιτεκτονικής του. Είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο, η Κρίση θα έπαιρνε τον δρόμο επίλυσής της. Αντίθετα, ένα ΝΑΙ θα οδηγήσει σε ακόμα ένα χρόνο στην διάρκεια του οποίου ανεπανόρθωτες ζημιές θα προκληθούν στην ελληνική, αλλά και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή, οικονομία.

Εν κατακλείδι, ήρθε πράγματι η ώρα της ευθύνης. Οι βουλευτές θα έπρεπε να ψηφίσουν κατά συνείδηση, ό,τι και να τους συμβουλεύει αυτή. Η βέλτιστη στρατηγική είναι η ψήφος που θα τους επέβαλε η λογική τους στην περίπτωση που είχαν την καθοριστική ψήφο. Στην θέση τους θα ψήφιζα ΟΧΙ. Δυστυχώς αυτό που μάλλον θα συμβεί είναι το εξής: Οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ θα ψηφήσουν ΝΑΙ για τους λάθος λόγους (καθώς ελάχιστοι πιστεύουν στην ικανότητα του Μεσοπρόθεσμου να βγάλει την χώρα από την Κρίση) ενώ οι βουλευτές της ΝΔ θα ψηφήσουν κι εκείνοι ΟΧΙ για τους λάθος λόγους (καθώς γνωρίζουν ότι, όταν έρθουν στην κυβέρνηση, το κόμμα τους δεν θα αμφισβητήσει την λογική του Μνημονίου/Μεσοπρόθεσμου). Έτσι, το μεγάλο θύμα, άλλη μία φορά, θα είναι η αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, η απώλεια του τελευταίου ψήγματος δημοκρατικής νομιμοποίησης των ασκούμενων πολιτικών (αλλά και εκείνων που προτείνει η αντιπολίτευση) και, εν τέλει, η μεγέθυνση της οικονομικής και της πολιτικής κρίσης τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ευρωζώνη.

Στις μέρες που θα ακολουθήσουν, ο κ. Παπανδρέου θα μεταβεί στις Βρυξέλλες, κομίζοντας το Μεσοπρόθεσμο ως διαπιστευτήριο, από όπου θα επιστρέψει με τα νέα παχυλά  δάνεια θριαμβευτής (όπως τον Μάιο του 2010 και τον Μάρτιο του 2011) διατρανώνοντας την περηφάνια του για την 'εξασφάλιση' δανείων που, άλλη μία φορά, θα παρουσιαστούν ως εθνικό επίτευγμα. Κατόπιν οι υψηλές θερμοκρασίες θα μας στείλουν στις παραλίες πριν επιστρέψουμε τον Σεπτέμβρη σε μια ακόμα παράταση της ευρωπαϊκής κρίσης, σε ένα ακόμα βάθεμα της ελληνικής κρίσης χρέους, σε μια ακόμα περίοδο που το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι θα υποσκάπτει όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. Κάποια στιγμή, το σημερινό ΟΧΙ που θα μπορούσε να πει η Βουλή, αλλά που δεν θα τολμήσει να αρθρώσει, θα αποδειχθεί μια μεγάλη, χαμένη ευκαιρία να κερδηθεί πραγματικά ο πολύτιμος χρόνος που σήμερα θα σπαταλήσει ανοήτως το υπερισχύον ΝΑΙ. Εύχομαι όταν θα συμβεί αυτό να μην είναι αργά.

Παράρτημα: Η εκρηκτικότητα του ελληνικού ποσοστού χρέους

Για καλύτερη ανάγνωση παρακαλώ επιλέξτε το διάγραμμα από τις εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο.

Την περασμένη εβδομάδα, ο κ. Προκοπάκης επανέλαβε την κριτική του στις προσομοιώσεις (βλ. ΥΓ1 εδώ) του Παρατηρητηρίου Κρίσης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ (του οποίου προΐσταμαι και στο οποίο συμμετέχουν οι συνάδελφοι Τάσος Πατώκος και Λευτέρης Τσερκέζης). Όπως έως τώρα, έτσι κι εδώ θα προσπεράσω τις επιθετικές αναφορές του (αν και ομολογώ ότι αγνοώ με μεγαλύτερη δυσκολία τις άδικες επιθέσεις του στο πρόσωπο των εξαιρετικών μου συνεργατών) και θα επικεντρωθώ στην ουσία του θέματος η οποία παραμένει σημαντικότατη: Το κατά πόσον έχει βάση ο ισχυρισμός της ερευνητικής μας ομάδας ότι το ποσοστό χρέους θα ακολουθήσει εκρηκτική πορεία ακόμα κι αν οι ιδιωτικοποιήσεις υπερβούν κάθε προσδοκία ως προς τα έσοδα που θα αποφέρουν στο δημόσιο. Με άλλα λόγια, από αυτή την συζήτηση κρίνεται η όλη λογική του Μεσοπρόθεσμου.

Για να μην σας κουράζω με λεπτομέρειες, στις οποίες αναφέρομαι πιο κάτω, θα πάω κατ' ευθείαν στο ψητό: Το ποσοστό χρέους του ελληνικού δημοσίου παραμένει εξ ίσου εκρηκτικό ακόμα κι αν ενστερνιστούμε όλη την κριτική του κ. Προκοπάκη. Αντίθετα, οι δικές του προβλέψεις (βλ. τις κόκκινες στήλες του διαγράμματός του, που δείχνουν το ποσοστό χρέους να σταθεροποιείται το 2018 και κατόπιν να μειώνεται) προϋποθέτουν κάτι άλλο - κάτι που παραβιάζει μία από τις πιο βασικές αρχές των προβλεπτικών μοντέλων.

Ας δούμε τις βασικές λεπτομέρειες. Ο κ. Προκοπάκης εξηγεί την διαφορά από τα δικά μας διαγράμματα (στα οποία το ποσοστό χρέους αυξάνεται συνεχώς έως το 2026 και μετέπειτα) στην βάση του τρόπου με τον οποίο υπολογίζουμε τις αποπληρωμές των παλαιότερων δανείων. Ουσιαστικά μας εγκαλεί για το ότι δεν μειώνουμε τις αποπληρωμές του δημοσίου ανάλογα με την επαναγορά των ομολόγων που θα επιτευχθεί από τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων. Αυτό το επιχείρημα θα είχε ουσία αν μπορούσε να δειχθεί πως μια τέτοια μείωση αποπληρωμών (λόγω επιτυχημένης επαναγοράς) πράγματι κατάφερνε να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες τόσο ώστε να σταθεροποιήσει το ποσοστό χρέους (και, κατόπιν, να το μειώσει). Όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Κατ' αρχάς, να πούμε ότι ακόμα δεν γνωρίζουμε πιο μέρος των εσόδων από τις ιδιωτικοποιήσεις θα χρησιμοποιηθούν για αγορά παλαιών ομολόγων (με έκπτωση) από την δευτερογενή αγορά και πιο μέρος για απλή υποκατάσταση δανείων από την τρόικα. Προφανώς, όσο μικρότερο το πρώτο (και μεγαλύτερο το δεύτερο) τόσο ισχνότερη η μείωση των ετήσιων αποπληρωμών του δημοσίου που θα προκύψει από τις ιδιωτικοποιήσεις. Στο διάγραμμα που ακολουθεί έχουμε τρέξει το πρόγραμμα έτσι ώστε να ακυρώνονται οι τόκοι των παλαιών δανείων που αποπληρώνονται από τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων.

Ακόμα κι έτσι, ακόμα κι αν οι ιδιωτικοποιήσεις αποφέρουν €50 δις τα επόμενα τέσσερα έτη (κάτι που αποκλείεται), ακόμα κι αν όλα τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων χρησιμοποιηθούν για την (κοψοτιμής) επαναγορά χρέους (το οποίο είναι αδύνατον να επιτρέψει η Γερμανία, η οποία θέλει να ελαχιστοποιήσει τα δάνειά της προς την Ελλάδα), ακόμα κι αν οι δημόσιες δαπάνες 'αλαφρώνουν' ανάλογα με το ποσοστό του επαναγοραζόμενου χρέους, το ελληνικό δημόσιο χρέος παραμένει πιστό στην εκρηκτική του πορεία. Στο διάγραμμα που βλέπετε έχουμε υπολογίσει τα εξής σενάρια.

• Μπλε στήλες: Η πορεία του χρέους όταν όλα τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις εξαγοράζουν παλαιό χρέος με συντελεστή 70%.
• Κόκκινες στήλες: Το 50% των εσόδων από τις ιδιωτικοποιήσεις εξαγοράζουν παλαιό χρέος, ενώ το υπόλοιπο 50% είναι σαν νέο δάνειο από ΕΕ/ΔΝΤ (που δεν χρειάζεται αποπληρωμή).
• Κίτρινες στήλες: Όλα τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις χρηματοδοτούν τα ελλείμματα του δημοσίου (χωρίς επαναγορά χρέους).

Η εικόνα που προκύπτει δεν χρειάζεται περαιτέρω σχολιασμό: Το χρέος εκτινάσσεται υπό όλες αυτές τις υποθέσεις.

Κλείνω με το ερώτημα: Δεδομένου ότι η επαναγορά χρέους από τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων δεν εξηγεί την σταθεροποίηση του ποσοστού χρέους το 2018 που δίνει η προσομοίωση του κ. Προκοπάκη, πως προκύπτει στο διάγραμμά του; Καθώς ο κ. Προκοπάκης δεν έχει κοινοποιήσει την προσομοίωσή του (αντίθετα με την δική μας προσομοίωση που την έχουμε παράσχει σε όποιον θέλει να την χρησιμοποιήσει, βλ. εδώ, και της οποίας τις εξισώσεις τις έχουμε καταθέσει δημοσίως), δεν μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά. Αυτό που όμως διαφαίνεται είναι ότι οι προβλέψεις του είναι αδυνατόν να προκύψουν παρά μόνο αν υποθέτει σημαντικό πρωτογενές πλεόνασμα μετά το 2015. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε το συγκεκριμένο μοντέλο υποθέτει (αντί να υπολογίζει) το... ζητούμενο. Βλέπετε, η δική μας προσομοίωση, στην βάση υποθέσεων του χρήστη (που μπορεί να είστε κι εσείς αν θέλετε) για μια σειρά από μεταβλητές (επιτόκια, ρυθμό μεγέθυνσης κλπ) υπολογίζει το έλλειμμα και το ποσοστό χρέους, αντί να το λαμβάνει ως δεδομένο. Διαφορετικά, αν εισάγαμε το μέγεθος του ελλείμματος σαν να το ξέραμε εκ των προτέρων τότε ποιος ο λόγος να ασχοληθούμε με προσομοιώσεις; Θα μπορούσαμε κάλλιστα να πούμε: Έστω ότι από το 2015 το πρόβλημα του χρέους μπαίνει σε διαδικασία αποκλιμάκωσης - κάτι που κάνει η κυβέρνηση στην βάση του "έτσι θα γίνει επειδή έτσι θέλουμε να γίνει."

ΥΓ. Αυτή είναι η τελευταία φορά που ασχολούμαι με τον κ. Προκοπάκη. Όχι επειδή δεν έχει σημασία η συζήτηση αλλά επειδή στην ακαδημαϊκή κοινότητα οι συμμετέχοντες έχουν υποχρέωση να βρίσκονται, να ανταλλάσσουν απόψεις, να παρουσιάζουν εκ του σύνεγγυς ο ένας την δουλειά του στον άλλο και, τέλος, αφού διαμορφωθούν οι τελικές απόψεις να κοινοποιούνται τα κοινά σημεία και οι όποιες μεταξύ τους διαφωνίες μετά από κρίση τρίτων (ανεξάρτητων) συναδέλφων. Δις προσκάλεσα τον κ. Προκοπάκη σε έναν τέτοιον εκ του σύνεγγυς διάλογο με την ερευνητική μας ομάδα. Δις προτίμησε να αγνοήσει την πρόσκληση αυτή. Με την σειρά μου, όσο αρνείται να επιστρέψει στην ακαδημαϊκή πρακτική, θα απέχω από περαιτέρω σχόλια. 

πηγή:http://www.protagon.gr